kerkgebouw

Historiek

Het Vlaams Hoofd of Sint-Anneke wordt al in 1330 vermeld als bedevaartsoord gewijd aan Sint-Anna. Onze “moderne” kerk is dus niet de eerste die op het “Vlaams Hoofd”, zoals deze plek eeuwenlang heette, gebouwd is. Diep onder de vloer van de huidige kerk stond de neogotische Anna- en Joachimkerk. En eeuwen lang kwamen pelgrims naar het bedevaartskapelletje van Sint-Anna-ten-Drieën, dat daar stond waar nu het gebouw van de voetgangerstunnel staat.
ANNA3 - Oude kerk (foto Heilige Anna en Joachimkerk)

De geschiedenis van de huidige parochie gaat terug tot 1829. Toen opende de jonge priester J.C.A. Hanegraeff de, tijdens het Franse Bewind gesloten, 17de-eeuwse Sint-Annakapel terug voor de eredienst.
Sinds 1866 werd de Sint-Annakapel een kapelanij van de Heilige Kruisverheffings-parochie in Zwijndrecht en bij Koninklijk Besluit van 22 juli 1893 werd zij verheven tot een zelfstandige parochie behorend tot het bisdom Gent.

Dankzij het mecenaat van graaf Florimond de Brouchoven de Bergeyck, kwam in 1894-1895 een voorlopige kerk met pastorie en kloosterschool tot stand naar ontwerp van de architect Frans Stuyck. Dit complex verving de buiten gebruik gestelde oude Sint-Annakapel, die pas in 1931 zou worden gesloopt.

In 1903-1905 werd naast de voorlopige kerk, de nieuwe Heilige Anna en Joachimkerk opgetrokken. Het werd een kruisbasiliek in neogotische stijl, naar een ontwerp van dezelfde Stuyck uit 1901-1902.



Ze  stond waar nu de huidige kerk staat, maar dan wel 7 meter dieper.

In 1959 werd de parochie overgeheveld naar naar het aartsbisdom Mechelen. Kort daarna in 1962, maakte de Sint-Annaparochie  deel uit van het nieuwe bisdom Antwerpen.

De kerkelijke overheid die prominent aanwezig wilde blijven in dit nieuwe deel van de stad Antwerpen, richtte naast de  bestaande parochie er nog twee nieuwe op: Onze-Lieve-Vrouw-ter Schelde, in de nieuwe wijk aan de bocht van de Schelde, en Sint-Lucas midden in de hypermoderne Europarkwijk in 1972.

Door de steeds verder gaande zandopspuitingen kwam de oude Anna- en Joachimkerk einde jaren '60 in een put te staan. Ze werd vervangen door een modern,  haast revolutionair gebouw. Pastoor was toen Bert Janssen. Hij was een joviale man, een pastoor, schijnbaar van het klassieke type,  die van een fijne sigaar en een goed glas wijn hield. Maar hij was ook een man met visie. Hij wilde van de “van overal toestromende mensen en gezinnen een parochiegemeenschap ... maken, verenigd rond eucharistie, gebed en gezang rond het altaar”, zo formuleerde hij het. Een parochiegemeenschap waar ook leken verantwoordelijkheden kregen, waar ‘medebeheer’ geen hol begrip zou zijn. Waar pastoor en onderpastoors samen met de leken nieuwe wegen zouden banen.

Emiel Van Peel noemt in zijn werk, ‘100 jaar parochie H. H. Anna en Joachim 1893-1993’ het oprichten van een Parochieraad eind jaren zestig een keerpunt in de parochiegeschiedenis. In het Parochieblad van toen werd de hoop uitgedrukt dat: “...alle parochianen de kans krijgen hun verantwoordelijkheid als volwassen kristen op zich te nemen. Ook in onze parochie is de idee sinds ettelijke maanden gegroeid. Doch de grote vraag was: hoe moet dat gebeuren? ’t Is allemaal zo nieuw, er bestaan immers nog geen vaste vormen en elke parochie zoekt haar eigen weg”

Op 04.04.2004 kwam het tot de vrijwillige fusie van de drie parochies op Linkeroever, met de naam Sint-Anna-ten-Drieën, een benaming ontleend aan het 17de-eeuwse Sint-Anna-ten-Drieënbeeld in de kerk, die symbolisch verwijst naar de drie voormalige parochies.

 

ecokerk

In 2011 werd de Sint-Anna-ten-Drieënkerk de eerste Belgisch ‘fietskerk’ waar fietsers buiten kunnen picknicken. De elektrische fiets kan opgeladen worden, bezoekers kunnen hun afval kwijt, drinkwater tanken en ze kunnen de toiletten gebruiken.
ANNA3 - Zonnepanelen
( foto 48 zonnepanelenop het dak van de sint-Anna-ten-Drieënkerk )

In de lente van 2012 werden 48 zonnepanelen geïnstalleerd op het dak van de kerk. Deze panelen hebben een vermogen van 11.520 Wp. Door de fotovoltaïsche installatie wordt de factuur voor de elektrische vloerverwarming enigszins getemperd.

 

Architectuur

Linkeroever is al lang een testcase voor stedenbouwkundige dromen. In de jaren dertig werkte menig architect en plannenmaker ideeën uit voor de “nieuwe stad” op de opgespoten gronden van het “Vlaams Hoofd”. Wat we nu zien is slechts een flauwe afspiegeling van wat Le Corbusier en Henri van de Velde voor ogen hadden. Maar hun visie op een moderne open, architectuur die ook aan de arbeiders een gezonde en aangename woonomgeving zou bieden, is altijd op de achtergond aanwezig gebleven.

Het karakter van Linkeroever is sedert de jaren dertig grondig veranderd. Bijna alle herinneringen aan het eeuwenoude gehuchtje met zijn bedevaartskapel en veerboot zijn verdwenen. Het is met zijn brede lanen, eensgezinswoningen, flatgebouwen en villawijken in korte tijd verstedelijkt. 11.000 inwoners waren er eind jaren zestig.

Een nieuwe kerk was (omdat de oude stilletjesaan begon te verdrinken), aan de orde. Als architect werd Jos Ritzen gekozen, een parochiaan die recht tegenover de kerk woonde en nog woont. Zijn aanstelling werd zeker bevorderd door zijn vriendschap met Pastoor Janssen: ze deelden, naast vele andere ideeën, dezelfde architectuur – opvattingen. Een kerkgebouw moest eigentijds zijn en de liturgie in bescheidenheid dicht bij de kerkgangers brengen.

Pastoor en architect bezochten diversekerken in binnen en buitenland en ze werden vooral gecharmeerd door deBruder-Klaus-Kirche in Birsfelden (kanton Basel). Deze kerk uit 1959 was het werk van architect Hermann Bauer (1894-1980). Bauer was geïnspireerd door Le Corbusiers Notre Dame du Haut in Ronchamp. Deze Bruder-Klaus-Kirche heeft hetzelfde waaiervormige grondplan als de Sint-Anna-ten-Drieënkerk.
ANNA3 - Bruder-Klaus-Kirche
( foto Bruder-Klaus-Kirche)

Dat de huidige kerk,  ingewijd in 1970,  anders is dan de neogotiek die vroeger op deze plaats stond, heeft ook veel te maken met het tweede Vaticaans Concilie (1962 - 1965). De kerk is gebouwd door een parochie die eind jaren '60 ook in haar gebouw wilde uitdrukken dat er een nieuwe geest waaide door de Kerk. Dat was ook de bedoeling geweest van paus Johannes XXIII, als die zei dat hij de ramen van de kerk wou opengooien.

 

Gebouw ( of een rondleiding of  Een Quick Tour door de kerk)

Onze kerk staat precies op dezelfde plaats als de oude kerk, met dezelfde oriëntering. En als u er eindje van af staat dan ziet u dat ze uit twee grote
volumes bestaat. Het hoogste deel is de kerkruimte zelf, het laagste de weekkapel en kleinere lokalen die de kerkruimte omvatten. De buitengevel is van arduin en van geglazuurde bakstenen: ideaal om het vochtige en winderige Linkeroever te trotseren.
ANNA3 - Platte Grond
(grondplan bovengrondse en ondergrondse verdieping - gedetailleerd plan van het hoogkoor)

U komt de kerk binnen langs de glazen deuren, waarin de visietekst van onze parochie gegraveerd staat:

In onze kerkgemeenschap op Linkeroever zijn alle mensen van goede wil van harte welkom, ongeacht hun leeftijd, geslacht, herkomst of geloof, en nodigen we iedereen uit om, dag na dag, bij vreugde en bij pijn, en met een eigentijdse vorm en taal, samen het leven te vieren omdat we geloven dat we op die manier van het
huis van God een warme thuis kunnen maken en een stukje dichter komen bij de ontdekking van de hemel.

De grijze tussendeuren waren er niet in het eerste ontwerp. Ze kwamen er omdat de priester aan het altaar, door het tegenlicht van buiten, zijn parochianen in de kerk niet zag. De glasramen, in glas-in- beton techniek werden ontworpen door de Franse kunstenaar Jacques Loire uit Chartres. Hij is de zoon van Gabriël Loire (1904-1996), de stichter van de gerenommeerde, in Chartres gevestigde Ateliers Loire, die zich op de techniek van glas-in-betonmuren toelegden. Eerder realiseerde het atelier naar ontwerp van vader Gabriël Loire de glasramen van de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Duinenkerk in Koksijde.

In overleg met de architect creëerde Jacques Loire een merkwaardig ensemble van abstracte composities, waarvan kleur en patroon een dialoog aangaan met de architectuur, aangepast aan de oriëntatie en de gewenste lichtinval in de kerk. De glas-in-betonmuren werden naarmate de bouw vorderde in de ruwbouw geïntegreerd door de firma Amphora uit Sint-Andries-Brugge, en samen met de kerk voltooid. Het geheel behoort tot de belangrijkste ensembles van naoorlogse glaskunst.

De kerk is een beetje donker? Dat komt omdat de glazen lichtkoepel, die boven het koor voorzien was, door de Diocesane Commissie voor kerkenbouw geschrapt werd.
ANNA3 - Glasramen
( foto imposante glasramen achteraan )

Een lange brede gang leidt naar het altaar. Bezoekers ervaren dat de vloer helt en dat de stoelen waaiervormig rond het altaar opgesteld werden. De gelovigen zitten in een grote kring, ze zien elkaar. Ook de plaats van altaar en lezenaar vormt een schakel in de kring. Altaar en lezenaar zijn verplaatsbaar zoals “in een of ander huis” (Handelingen 2, 46). De kerk is niet alleen een plaats waar “ gewone mensen” schoorvoetend binnenkomen, het is een ruimte die iedereen toehoort toe die iets van zijn tijd, zijn vreugde of verdriet wil delen. De ruimte leent zich met andere woorden even gemakkelijk tot theater, dans, muziek, beeldhouwwerk of tentoonstellingen.

 

Meubilair

Het valt op dat er geen preekstoel en geen doopvont staat. Op het koor staat het oude beeld van Anna-ten-Drieën dat, volgens de restauratieprincipes van de jaren '60, jammer genoeg ontdaan werd van de kleuren. Het lichtgevende tabernakel van Jacques Loire dateert van 2012 en stond er dus oorspronkelijk ook niet.
ANNA3 - Jacques Loire
( foto tabernakel Jacques Loire )
Het grote kruis, het altaar, de lezenaar en de zitbanken zijn wel origineel en uitgevoerd in wengéhout.

Links achteraan staat het processiebeeld van Onze-Lieve-Vrouw met een mantel uit fluweel en goudbrokaat uit 1899. En het grote orgel, naast het Hoogkoor, is gebouwd door de firma Aerts en Castrel uit Duffel, met 20 registers en 1120 pijpen. In de eikenhouten orgelkast zijn zeven van de oorspronkelijk tien glas-in-lood-medaillons uit het aan de Heilige Cecilia gewijde roosvenster van de oude Anna en Joachim kerk verwerkt, met voorstelling van musicerende engelen.
ANNA3 - Orgel
( foto het orgel met de engeltjes )

De ruimte naast het koor die men bereikt via een glazen deur, is de weekkapel. Hier staat het oude beeld van Sint Rochus dat ooit samen met dat van Sint Anna in de oudste gebedshuis stond. Ook het doopvont, en het tabernakel uit de kerk van 1904 zijn er bewaard.

De communiebanken, panelen van de preekstoel met drie van de vier evangelisten en het oude koorgestoelte werden gemaakt door Alfons Bressinck, de parochiaan én schrijnwerker van het Vlaams Hoofd. Het houten altaar maakte koster Karel Goyvaerts uit de planken van hetkoor van de vroegere kerk.  Het “Franciscuskruis”: is dan weer een werk van Sei Arimori, een Japanse kunstenaar die in 2014 zijn oeuvre in de kerk tentoonstelde.

Trappen naar beneden leiden naar een polyvalente zaal en naar de ruimtes die bedacht werden voor de repetities van het koor, vergaderingen of voor die activiteiten die pastoor Jansen toelieten om met zijn parochianen die van overal kwamen, een nieuwe gemeenschap te vormen.